Kiedy małżonkowie lub jedno z nich zdecydują na rozwód, pojawia się kwestia orzekania o winie lub braku takiego orzeczenia. Warto wyjaśnić, co oznacza taki wyrok, jakie są jego konsekwencje oraz co się dzieje, gdy takiego orzeczenia nie trzeba stwierdzać.

Wyroki rozwodowe – trzy rodzaje

Organem odpowiedzialnym za rozstrzyganie w kwestiach rozwodowych jest sąd i jeśli ma dojść do wyroku, może on przybrać trzy formy.

Jeśli małżonkowie zgadzają się, sąd może nie orzekać o winie, gwarantując szybki rozwód. Dzieje się tak w przypadku, gdy małżonkowie oboje chcą rozwodu i nie ma między nimi konfliktu związanego z majątkiem, opieką nad dziećmi, alimentami. Nie trzeba wówczas prowadzić postępowania, co w efekcie pozwala zakończyć sprawę w ciągu jednej czy dwóch rozpraw. Warto pamiętać, że jeśli jeden z małżonków znajdzie się w niedostatku nie ze swojej winy, może wówczas przez 5 lat po uprawomocnieniu się rozwodu wnosić o alimenty od byłego małżonka.

Jeśli jednak między małżonkami nie ma zgody i wyrażają oni sprzeciw w kwestii braku orzekania o winie, sąd jest zobowiązany przeprowadzić całą procedurę sprawdzania tego, kto jest winny rozkładowi pożycia, czyli ustania więzi fizycznych, psychicznych i gospodarczych między małżonkami.

W takim wypadku sąd prowadzi przesłuchania, bada więzi osobiste między małżonkami, przygląda się ich dobrom osobistym, majątkowym, a także szuka dowodów winy. Skutkiem tego jest wyrok z orzeczeniem o winie. Wyrok może nastąpić z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków lub z winy obojga małżonków. W tym drugim wypadku sąd może nie orzekać o tym, kto jest winny, ale i może uznać że nikt nie ponosi winy lub że oboje małżonkowie się przyczynili do rozpadu małżeństwa.

Postępowanie sądowe w orzekaniu o winie

Rozwody są niezwykle stresującym aktem, a samo postępowanie sądowe może również nadwyrężyć emocje i wpłynąć na kondycję psychiczną obojga małżonków. Trzeba więc odpowiednio przygotować się pod tym względem. Należy być gotowym na ewentualne sytuacje konfliktowe oraz wyciąganie na forum publicznym spraw, które często wolelibyśmy pozostawić w tajemnicy przed znajomymi. Przede wszystkim należy się jednak nastawić na długą batalię sądową wynikającą z tempa pracy polskich sądów. Ale przygotowania powinny dotyczyć także samego przebiegu postępowania.

Jeśli zależy nam na orzeczeniu o winie, musimy mieć odpowiednie dowody. Sąd zwraca uwagę na dobra majątkowe małżonków, łączące ich więzi osobiste oraz inne dobra osobiste, badając postacie i stopień natężenia winy rozkładu pożycia. Sprawdzane jest to, jak postępował rozkład pożycia i rozpadały się więzi między małżonkami. Sąd docieka, czy i jak małżonkowie uchybiali swojej godności osobistej, godności innych członków rodziny, etc. Analizuje się sposób rozporządzania majątkiem przez obie strony. W tym wszystkim najważniejsze jest to, że sąd szuka przyczyn rozkładu pożycia, a nie ich skutków. Jeśli więc mąż zdradził, sąd sprawdzi, czy wynika to z jego rozwiązłości i jest powodem niezgody między małżonkami, czy też akt ten był skutkiem innych problemów w związku i jest jedynie ich następstwem.

W czasie postępowania sądowego przesłuchiwani są świadkowie z obu stron. Sąd musi wszechstronnie uargumentować swój wyrok. Dlatego będzie dociekliwy i drobiazgowo będzie poddawał ocenie pożycie obojga małżonków. Mając to na względzie, małżonkowie ubiegający się o orzeczenie o winie powinni zgromadzić odpowiedni materiał dowodowy do przedstawienia władzy sądowniczej.

Niezbędne jest wskazanie konkretnych czynów, ich miejsca, czasu, okoliczności, które małżonek zarzuca tej drugiej osobie. Za dowód mogą posłużyć chociażby zeznania świadków, jednakże mogą to być także wszelkiego rodzaju dokumenty, np. notatki z interwencji policji, listy, rachunki, jak i świadectwa innego rodzaju – np. SMS, nagranie audio i video.

Prawne konsekwencje rozwodu z orzekaniem o winie

W przypadku rozwodu skutkiem jest przede wszystkim prawo do zawarcia nowego związku. Równie istotna jest rozdzielność majątkowa małżonków oraz pozbawienia praw dziedziczenia ustawowego po byłym małżonku. Dodatkowo można w dokumentach wrócić do nazwiska sprzed małżeństwa.

W przypadku orzeczenia o winie małżonek, który wygra taki proces, zyskuje dostęp do szeregu korzystnych rozwiązań prawnych. Może na przykład wnosić o przyznanie dożywotnich alimentów, wskazując jako przyczynę pogorszenie się sytuacji materialnej po rozwodzie, nawet gdy nie jest w niedostatku.

Co więcej, orzekając o winie, sąd zwraca uwagę na sposób wykonywania obowiązków rodzicielskich. Często winny rozkładu pożycia stoi na gorszej pozycji w tej kwestii i nie może taka osoba liczyć na przyznanie jej opieki nad dziećmi. Ponadto, o ile w przypadku rozwodów za zgodą obu małżonków majątek dzielony jest po połowie, o tyle w wypadku rozwodów z orzeczeniem winy majątek ten może zostać podzielony inaczej. Zgodnie z orzecznictwem majątek nie może zostać podzielony na niekorzyść małżonka niewinnego. I wreszcie czwarta istotna kwestia – małżonek winny musi się liczyć z koniecznością poniesienia kosztów sądowych.